Μονή Δεκούλου 

Η ιστορική Μονή Δεκούλου, ή Ντεκούλου, αποτελεί ένα στολίδι ολόκληρης της Μάνης. Είναι κτισμένη στην τοποθεσία Καρύδι, στην πλαγιά που κατηφορίζει από το Οίτυλο προς την θάλασσα, σε υψόμετρο 120 μέτρων. Η Μονή είναι τρισυπόταστη, αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και στους Αγίους Παντελεήμονα και Νικόλαο. Οι ονομαστοί Δανιήλ, (Επίσκοπος Μαϊνης), και Νικηφόρος, (πρωτοσύγκελος), (γόνοι της οικογενείας Ντελούκου, της εξελληνισμένης φλωρεντικής οικογένειας των Μεδίκων), ίδρυσαν την Μονή όταν έφυγαν από την Κωνσταντινούπολη και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή. Τα δύο αδέλφια έκαναν μεγάλο αγώνα για να πείσουν τους Οιτυλιώτες να τους παραχωρήσουν την τοποθεσία, ώστε να ιδρύσουν την Μονή. Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ίδρυσης της Μονής. Σε μία επιγραφή του Μοναστηριού αναγράφεται πως η Μονή ανακαινίστηκε το 1765. Το 1770, στο χώρο της Μονής υπογράφηκε η ιστορική συνθήκη μεταξύ των Μανιατών και του Ορλώφ, για την έναρξη της Επανάστασης στη Νότια Ελλάδα, γνωστή ως Ορλωφικά.

Το Καθολικό είναι μονόκλιτος σταυροειδής τρουλαίος ναός και κοσμείται με τοιχογραφίες του Αναγνώστη Δημαγγελαία, του έτους 1765. Της ίδιας εποχής είναι και τα ξυλόγλυπτα - το τέμπλο και το κιβώριο της Αγίας Τράπεζας. Πρόκειται για εξαιρετικά δείγματα της εκκλησιαστικής ξυλογλυπτικής, η οποία γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη κυρίως στη Μεσσηνιακή Μάνη κατά την Μεταβυζαντινή περίοδο. Το κηροπήγιο της Μονής εκτίθεται, σήμερα, στο Βυζαντινό μουσείο Μάνης του Πύργου Πικουλάκη, στην Αρεόπολη. Επίσης, το Ευαγγέλιο ήταν δώρο της Μεγάλης Αικατερίνης προς το Μοναστήρι. Το έστειλε με τον Ορλώφ, το 1770, μαζί με τον χρυσό σταυρό.

Μπαίνοντας στη Μονή ο επισκέπτης αντικρίζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο, το οποίο είναι σκαλισμένο σε ξύλο περασμένο με γύψο και επίχρυση στρώση. Εντυπωσιακές είναι οι ανάγλυφες σκαλιστές αναπαραστάσεις λιονταριών, λουλουδιών, κ.α. Πάνω από την είσοδο του ιερού, δύο Άγγελοι κρατούν την εικόνα του Χριστού, ενώ αριστερά ο επισκέπτης βλέπει αναπαραστάσεις θαυμάτων του Χριστού, καθώς και μαρτύρια Αγίων. Το πλέον σημαντικό είναι το Μαρτύριο της Αγίας Αικατερίνης. Δεξιά του ιερού, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τις εξαίσιες τοιχογραφίες, ενώ εάν στρέψει τα μάτια του προς τα επάνω θα δει την σπάνια τοιχογραφία του Ζωδιακού Κύκλου να περιβάλλει την εικόνα του Χριστού. Γύρω από τον Ζωδιακό Κύκλο απεικονίζεται πλήθος προσωπογραφιών. Τέλος, η σπανιότερη τοιχογραφία από όλες είναι αυτή του Δίκαιου Μελχισεδέμ, η οποία δεσπόζει στο ιερό του Ναού της Μονής.

Δυστυχώς, η Μονή Δεκούλου έχει κλαπεί πολλές φορές από ιερόσυλους. Άμφια, εικόνες και βιβλία ανεκτίμητης αξίας έχουν εξαφανιστεί. Μεγάλη Λειτουργία και ατελείωτο γλέντι πραγματοποιείται στην Μονή την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής. Την ημέρα αυτή οι πιστοί μπορούν να προσκυνήσουν και το χέρι της Οσίας Μελάνης. Οι κάτοικοι των διπλανών κτιρίων από την Μονή έχουν το κλειδί του Καθολικού, οπότε όταν βρεθείτε εκεί μην διστάσετε να τους το ζητήσετε.