Κάστρο Γερακίου

Το Φράγκικο Κάστρο του Γερακίου απέχει 5 χιλιόμετρα από τον σημερινό οικισμό. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 400 μέτρων στους πρόποδες του Πάρνωνα, σε σημείο όπου ήταν κατοικημένο από την Προϊστορική εποχή. Το Κάστρο έκτισε, γύρω στο 1250, ο Γάλλος βαρώνος Γκυ ντε Νιβελέ, (Guy de Nivelet), ή ο γιος του Ιωάννης. Ο Νιβελέ έδωσε και την ονομασία «Γεράκι». Η πόλη ήταν γνωστή από την αρχαιότητα ως «Γερόνθραι».

Το Γεράκι, μαζί με το Κάστρο, έμειναν στα χέρια των Φράγκων μόνο για πενήντα χρόνια. Το 1262, αναγκάστηκαν να το παραδώσουν στους Βυζαντινούς μαζί με τα κάστρα της Μονεμβασίας, του Μυστρά και της Μάνης ως λύτρα για την απελευθέρωση του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου και των άλλων βαρώνων και ιπποτών, οι οποίοι στην μάχη της Πελαγονίας, (1259), είχαν συλληφθεί. Οι Βυζαντινοί κράτησαν το Γεράκι για 200 χρόνια, ενώ το 1463 το Κάστρο Γερακίου καταλήφθηκε από τους Βενετούς και το 1468 πέρασε στα χέρια των Τούρκων. Το Κάστρο εγκαταλείφθηκε, περίπου, τον 15^ο ή 16^ο αιώνα, οπότε και το Γεράκι μεταφέρθηκε στην θέση του σημερινού οικισμού.

Τα υπολείμματα του Κάστρου διακρίνονται στις δύο κορυφές του λόφου, γνωστός με το όνομα «Παλαιόκαστρο». Στην βόρεια κορυφή σώζεται το Κάστρο και κάτω από αυτό σώζονται τα κτίσματα του βασικού Μεσαιωνικού οικισμού. Το μοναδικό διάγραμμα του οικισμού το οφείλουμε στον Άγγλο μελετητή Ramsay Traquair, (1905), όπου σημειώνονται με ακρίβεια κτίσματα, οχυρώσεις και το ανάγλυφο του εδάφους. Τα τείχη του Κάστρου είναι ερειπωμένα. Διατηρούνται, μονάχα, κάποια οχυρωματικά έργα, καθώς και οι πυργίσκοι στην πλευρά της κορυφογραμμής του λόφου.

Εντυπωσιακός είναι ο αριθμός των εκκλησιών που σώζονται στο Κάστρο, για αυτό άλλωστε το σημείο είναι γνωστό και ως «Μικρός Μυστράς» της Λακωνίας. Ο επισκέπτης, εδώ, μπορεί να δει τριάντα ναούς, δέκα εκ των οποίων βρίσκονται εντός του Μεσαιωνικού οικισμού. Οι πλέον αξιόλογοι είναι οι σταυροειδείς με τρούλο, στηριζόμενοι σε πεσσούς, ναοί του Αγίου Σώζοντος και του Αγίου Αθανασίου. Και οι δύο ναοί χρονολογούνται κατά τον 12^ο αιώνα, ενώ είναι διακοσμημένοι με τοιχογραφίες από τον 12^ο και 14^ο αιώνα. Ο Άγιος Γεώργιος, είναι κτισμένος στο κεντρικότερο σημείο του περιβόλου. Πρόκειται για τρίκλιτη θολοσκεπή βασιλική με νάρθηκα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το μαρμάρινο εικονοστάσι, το οποίο φέρει γλυπτό διάκοσμο με Φράγκικες επιδράσεις. Μπροστά από το πλάτωμα του ναού βρίσκεται η μία από τις δύο μεγάλες στέρνες του Κάστρου.

Εξίσου σημαντικοί είναι και οι ακόλουθοι ναοί: ο σταυρεπίστεγος ναός των Αγίων Θεοδώρων, ο ναός του Προφήτη Ηλία, (αγιορείτικου τύπου με τρούλο), με τοιχογραφίες του 17^ου αιώνα, ο σταυρεπίστεγος ναός της Αγίας Παρασκευής με τοιχογραφίες του 13^ου αιώνα σε τρία στρώματα, ο μονόκλιτος ναός της Παναγίας της Ελεούσης σε τύπο θολωτής βασιλικής, (με τοιχογραφίες του 1431), κ.α. Ξεχωρίζει ο σταυρεπίστεγος ναός των Ταξιαρχών, όπου μεταξύ άλλων, υπάρχει μία τοιχογραφία της αλώσεως της Ιεριχούς από τον ήχο των σαλπίγγων των Ισραηλιτών υπό την ηγεσία του Ιησού του Ναυή.

Εκτός από τους προαναφερόμενους ναούς, διακρίνονται, περίπου, άλλοι σαράντα ναοί, οι οποίοι είναι ερειπωμένοι. Τέλος, κατά την ανέγερση ορισμένων από αυτών, γύρω από το χωριό, χρησιμοποιήθηκαν και μάρμαρα τα οποία προήλθαν από αρχαίους ναούς, οικοδομήματα, ακόμη και από βάθρα αγαλμάτων.