Σπήλιος Πασαγιάννης – Συγγραφέας, Ποιητής

Ο ποιητής και συγγραφέας Σπήλιος Πασαγιάννης γεννήθηκε το 1874, στο χωριό Καστόρι Λακωνίας (το οποίο τότε ονομαζόταν Καστανιά). Ο πατέρας του, Γιώργης Πασαγιάννης, ήταν ειρηνοδίκης ενώ η μητέρα του ονομαζόταν Αναστασούλα. Είχε ακόμη τρία αδέλφια, τον Κώστα, τον Άγη και την Φαλίτσα. Λόγω των συνεχών μεταθέσεων του πατέρα του, ο ίδιος και ο Κώστας παρακολούθησαν τα εγκύκλια μαθήματα σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, τα οποία ολοκλήρωσαν στο Γύθειο (1892).

Το 1894, γράφτηκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, διέκοψε, όμως, τις σπουδές του (λόγω οικονομικών δυσχερειών) κι επέστρεψε στην γενέτειρά του, όπου παρέμεινε μέχρι το 1899. Όπως χαρακτηριστικά είχε γράψει το 1897 σε γράμμα στον αδελφό του Κωστή, παρέμεινε εκεί για πέντε χρόνια: «Σαν ερημίτης και φιλόσοφος και πολυβασανισμένος ποιητής». Κατά την διάρκεια της παραμονής του περιπλανήθηκε στα χωριά της Μάνης, νιώθοντας την «λαλιά» του Ταϋγέτου και αποτυπώνοντάς την σε δεκάδες ποιήματά του. Την ίδια περίοδο ασχολήθηκε και με λογοτεχνικές μεταφράσεις, ενώ το 1894 δημοσίευσε το πρώτο του ποίημα στην εφημερίδα «Φιλολογική Ηχώ», της Κωνσταντινούπολης. Πρωτοπαρουσιάστηκε ως πεζογράφος στην εφημερίδα «Μούσαι» της Ζακύνθου (του Λ. Ζώη). Επίσης, το 1898 σκεφτόταν να εκδώσει στην Καρδαμύλη την εφημερίδα «Μάνη», κάτι το οποίο, όμως, δεν έγινε ποτέ.

Το 1899, όντας στη Μάνη, έκδωσε την πρώτη ποιητική του συλλογή «Αντίλαλοι» και δικαίως του δόθηκε ο τίτλος του «ποιητή του Ταϋγέτου». Η ποιητική συλλογή «Αντίλαλοι», γραμμένη στη δημοτική γλώσσα, με έντονες επιρροές από την ποίηση του Σολωμού, τον έκαναν γνωστό στους λογοτεχνικούς κύκλους της πρωτεύουσας, ενώ δέχτηκε και ευμενή κριτική από τον ίδιο τον Κωστή Παλαμά. Έτσι, δεν έφτασε στο σημείο να «πεθάνει χωρίς να βγάλει βιβλίο», όπως συνήθιζε να λέει μαραζωμένος.

Επέστρεψε στην Αθήνα όπου φοίτησε, στη νεοσύστατη τότε, Δραματική Σχολή του Βασιλικού Θεάτρου, μαζί με τον Σωτήρη Σκίπη και τον Άγγελο Σικελιανό (στο ποιητικό έργο των οποίων άσκησε επίδραση) ενώ συνεργάστηκε με τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο, ως ηθοποιός στη Νέα Σκηνή. Το 1905, παντρεύτηκε την αδελφή του Άγγελου Σικελιανού, Ελένη, η οποία όμως τον εγκατέλειψε τον ίδιο χρόνο. Ήδη από το 1903, ήταν τακτικός συνεργάτης στον «Νουμά» με ποιήματα και διηγήματα, καθώς και στα «Παναθήναια», τον «Πάνα» και τη «Ζωή».

Πάντοτε ανήσυχος και αντισυμβατικός βρέθηκε να ταξιδεύει στην Ευρώπη (Γερμανία, Ιταλία, Γαλλία) και την Αμερική. Κατά την διάρκεια παραμονής του στην Αμερική δούλεψε σε καπνεργοστάσιο, γρήγορα, όμως, τον κατέβαλε η σωματική και ψυχική κούραση. Χαρακτηριστικά, είχε γράψει: «...Κουράστηκα σε τούτη τη χώρα την αποπνίχτρα κάθε καλού και ευγενικού. Ο χάλυβας, το σίδηρο και τ ’ατσαλένια μπράτσα με τρομάζουν και με τυραγνάνε». Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, το 1907, είχε ήδη προσβληθεί από φυματίωση, έτσι εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα. Εκεί, έγραψε τα διηγήματα, «Οι Αγγελόκρουστοι», «Ο Πέτρακας», «Η καλόκαρδη» και «Η Ταϋγέτα», ενώ παράλληλα συνέχισε και τη δημοσίευση κειμένων του στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Για λόγους υγείας έφυγε για την Αθήνα όπου άρρωστος κλείστηκε (λόγω έλλειψης οικονομικών πόρων) σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, στο τέρμα Ζωοδόχου Πηγής. Στη συνέχεια πήγε στην Ζάκυνθο όπου εργαζόταν ο αδελφός του Κώστας, ως ειρηνοδίκης. Απεβίωσε στις 6 Δεκεμβρίου του 1910, σε ηλικία μόλις 36 ετών.

Ο Σπήλιος Πασαγιάννης ήταν ένας  ευαίσθητος και νοήμων γλωσσοπλάστης που δημιουργούσε, με μεγάλη ευκολία, σύνθετες λέξεις-εικόνες. Ο μεγαλόπνοος δημιουργός της Μάνης ασχολήθηκε, επίσης, με την λαογραφία και τα δημοτικά τραγούδια (από τα οποία πολλά από τα διηγήματά του είναι επηρεασμένα) όπως το ιστορικό δοκίμιο, «Μανιάτικα μοιρολόγια και τραγούδια» (1928). Όσο αφορά την ποίησή του, το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η δημοτιστική έκφραση με μία παράλληλα ιδιαίτερη φροντίδα του λόγου.