Σπήλαιο «Καλαμάκια» στην Αρεόπολη

Το σπήλαιο «Καλαμάκια» βρίσκεται 2 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αρεόπολης, ακριβώς στην είσοδο του όρμου του Οιτύλου. Το σπήλαιο, το οποίο δεν είναι επισκέψιμο, σχηματίστηκε πριν από πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια και χρησιμοποιήθηκε ως τόπος κατοικίας των Παλαιολιθικών ανθρώπων τύπου του Νεάντερταλ, (Homo sapiens neanderthalensis). Πιο συγκεκριμένα, το σπήλαιο κατοικούνταν περιοδικά από νεαντερτάλιους κυνηγούς και τροφοσυλλέκτες και πρόκειται για το πλέον καλοδιατηρημένο σπήλαιο που κατοικήθηκε κατά την μέση Παλαιολιθική περίοδο.

Στο μέρος αυτό ανοίγονται, σχεδόν, δέκα μικρά έγκοιλα σπήλαια, ορισμένα εκ των οποίων είναι μεμονωμένα, ενώ άλλα επικοινωνούν μεταξύ τους. Ξεχωρίζει το μεσαίο, το οποίο είναι και το μεγαλύτερο. Το σπήλαιο αυτό ανοίγεται στη ρίζα ενός γκρεμού, μόλις 2 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, σε απόσταση 10 μέτρων από την ακτή. Το άνοιγμά του έχει πλάτος 7 μέτρα, το ύψος του 8 μέτρα και το βάθος του φτάνει τα 20 μέτρα. Το σπήλαιο, διατηρεί, ακόμη και σήμερα, σχεδόν όλες τις αποθέσεις του, οι οποίες περιέχουν κατάλοιπα της Παλαιολιθικής Εποχής. Το σπήλαιο έκλεισε από πέτρες και χώματα που συγκεντρώθηκαν στην είσοδό του και άνοιξε ξανά πριν από, περίπου, 5000 χρόνια. Το ανασκαφικό έργο, το οποίο ξεκίνησε το 1993 και ολοκληρώθηκε το 2006, έγινε σε συνεργασία του Πανεπιστημίου Αθηνών με τo Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Γαλλίας, (Museum National d’ Histoire Naturelle). Συνολικά, η ανασκαφή έφερε στο φως πολυάριθμα οστά ζώων: θηλαστικών, (ελάφια, ρινόκερους κ.α.) και σπονδυλωτών, (τρωκτικά, πτηνά, ερπετά κ.α.), καθώς και 14 κατάλοιπα ανθρώπων. Πρόκειται για έναν σπόνδυλο, ένα θραύσμα κρανίου, τμήμα περόνης, ένα οστό καρπού και 10 δόντια. Ξεχωρίζει ένας φρονιμίτης, που ανήκε σε άτομο ηλικίας 30-40 ετών, και χαρακτηρίζεται από το μεγάλο μέγεθος, την περίπλοκη δομή και την  «ανορθόδοξη» σύμφυση των ριζών του. Τέλος, ανακαλύφθηκαν λίθινα εργαλεία, (ράσπες, αιχμές, ξέστρα), τα οποία είναι αντιπροσωπευτικά δείγματα της Παλαιολιθικής περιόδου και ανήκουν στη λεγόμενη «Μουστιαία περίοδο».