Μονή των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων
Η νέα Μονή βρίσκεται μεταξύ της Σπάρτης και του χωριού Χρύσαφα, (8 χιλιόμετρα από την Σπάρτη), σε υψόμετρο 400 μέτρων. Πρόκειται για μία από τις σημαντικότερες μονές της Λακωνίας. Ιδρύθηκε το 1305 στην χαράδρα του χειμάρρου Σωφρόνη και μεταφέρθηκε στην σημερινή θέση στις αρχές του 17ου αιώνα. Στην παλαιά Μονή ο ναός είχε διαμορφωθεί μέσα σε ένα φυσικό σπήλαιο. Στο βάθος του σπηλαίου ήταν τοποθετημένη η Αγία Τράπεζα, ενώ όλες οι επιφάνειες είχαν αγιογραφηθεί από τον σπουδαίο Λακεδαιμόνιο αγιογράφο Κωνσταντίνο Μανασσή.
Η Μονή από τον 16ο αιώνα ήταν σταυροπηγιακή και είχε αρκετά προνόμια που της επέτρεψαν να εξελιχθεί σε σημαντικό πνευματικό κέντρο. Το 1770, πυρπολήθηκε από τους Τουρκαλβανούς και ερημώθηκε. Λειτούργησε πάλι στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 με μεγάλη προσφορά σε εφόδια και τρόφιμα. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, μάλιστα, με επιστολή του προς τον Ηγούμενο ευχαριστούσε τους Γέροντες για την συμπαράστασή τους στον Αγώνα. Η Μονή πυρπολήθηκε ξανά το 1826 από τον Ιμπραήμ και το 1943 από τους Γερμανούς.
Εξωτερικά, η Μονή έχει την μορφή φρουρίου με ψηλό περίβολο. Στο κέντρο της αυλής δεσπόζει το καθολικό, σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός με τρούλο που κτίστηκε το 1620. Στην τοιχοποιία του υπάρχουν ενσωματωμένα αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη, ενώ το εσωτερικό του είναι κατάγραφο. Η αγιογράφηση, το 1620, είναι έργο του Γεωργίου Μόσχου, γνωστού ζωγράφου της Κρητικής Σχολής από το Ναύπλιο. Δίπλα στο καθολικό βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής που χρονολογείται από το 1707 και λέγεται ότι φιλοξένησε κρυφό σχολειό κατά την Τουρκοκρατία. Υπάρχει, επίσης, και παρεκκλήσι τιμώμενο στον Άγιο Νεκτάριο.
Η Μονή διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη, (με χειρόγραφους κώδικες), εκκλησιαστικά κειμήλια και σπάνια έγγραφα που ο επισκέπτης μπορεί να δει στο μουσείο της. Υπάρχουν 82 χειρόγραφα αποκείμενα στο Ιστορικό Αρχείο Σπάρτης και διάφορα λειτουργικά βιβλία παλαιάς εκδόσεως. Το 1980, εκλάπη από την Μονή η εικόνα των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, η οποία χρονολογείται από τον 13ο αιώνα. Η Μονή είναι ανδρική και πανηγυρίζει στις 9 Μαρτίου. Τέλος, στην Μονή υπάρχει ξενώνας για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, ενώ φιλοξενούνται και οι μαθητικές κατασκηνώσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Μονεμβασίας και Σπάρτης.