Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης

Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης λειτούργησε κατά την πενταετία 1924-1929 στο πλαίσιο της προσπάθειας της Πολιτείας για ταχεία εκπαίδευση δασκάλων, προκειμένου να καλύψει τα μεγάλα κενά που είχαν δημιουργηθεί στα Δημοτικά Σχολεία Τα εκπαιδευτικά αυτά ιδρύματα αποδείχθηκαν ένας επιτυχής εκπαιδευτικός θεσμός, αφού μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα και με μικρές δαπάνες έδωσαν στην Πολιτεία ένα σημαντικό αριθμό άριστα καταρτισμένων δασκάλων. Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης ήταν ένα από τα καλύτερα ολόκληρης της Ελλάδας.

Στα Μονοτάξια Διδασκαλεία μπορούσαν να εγγραφούν απόφοιτοι του Γυμνασίου ή του Πρακτικού Λυκείου. Κατά τη διάρκεια φοίτησής τους, οι μαθητές των Μονοτάξιων Διδασκαλείων, μισθοδοτούνταν με ένα είδος υποτροφίας, ενώ ήταν υποχρεωμένοι μετά την φοίτησή τους να υπηρετήσουν ως δάσκαλοι για τουλάχιστον τρία χρόνια. Από το σχολικό έτος 1926-1927 η υποχρέωση αυτή έπαψε να ισχύει σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ δεν καταβάλλονταν σε αυτούς και οι προαναφερόμενες αποδοχές.

Για να γίνει δεκτός ένας υποψήφιος στο Μονοτάξιο Διδασκαλείο έπρεπε να εξεταστεί στην Έκθεση και σε ένα νεοελληνικό  έμμετρο ή πεζό κείμενο. Αξιοσημείωτο είναι ότι ο κάθε υποψήφιος εξεταζόταν σε ξεχωριστό θέμα, μετά από κλήρωση που διενεργούσε, λίγο πριν τις εξετάσεις, ο Σύλλογος των καθηγητών. Οι επιλεγόμενοι μετά την εγγραφή τους στο Μονοτάξιο Διδασκαλείο και την παρακολούθηση του προβλεπόμενου κύκλου μαθημάτων προσέρχονταν σε απολυτήριες γραπτές και προφορικές εξετάσεις.

Το πρόγραμμα των Μονοτάξιων Διδασκαλείων περιελάβανε έναν ετήσιο  κύκλο παιδαγωγικών-ψυχολογικών και τεχνικών μαθημάτων, καθώς και πρακτικών ασκήσεων (καλλιγραφία, ιχνογραφία κ.α.). Συγκεκριμένα, στο Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης τα μαθήματα είχαν ως ακολούθως: ψυχολογία, γενική και ειδική διδακτική, γενική παιδαγωγική, διδακτικές ασκήσεις, καλλιγραφία, ιχνογραφία, χειροτεχνία, μουσική, φωνητική, γυμναστική, γεωπονικά, υγιεινή και πρώτες βοήθειες.

Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης λειτούργησε με υποδειγματικό τρόπο χάρη στην αφοσίωση του Διευθυντή του, Μιχάλη Μιχαλόπουλου, καθώς και των ευνοϊκών εξωτερικών συνθηκών που υπήρχαν, όπως θα δούμε και στη συνέχεια. Από το διδακτικό προσωπικό μονάχα ο Διευθυντής κατείχε μόνιμη θέση. Οι υπόλοιποι ήταν καθηγητές ή δάσκαλοι άλλων σχολείων της πόλης της Σπάρτης ή δημόσιοι υπάλληλοι. Ανάμεσα τους ξεχωρίζει ο μουσουργός Αλέκος Παναγιωτόπουλος (1898-1992) ο οποίος το 1927 διορίστηκε ως καθηγητής μουσικής και αφοσιώθηκε με ζήλο στο σχολικό τραγούδι.

Ο Μιχάλης Μιχαλόπουλος ήταν η ψυχή του Μονοτάξιου Διδασκαλείου Σπάρτης. Ήταν ένας άνθρωπος εργατικός, κοινωνικός, με κύρος, ιδέες και ευρεία παιδαγωγική μόρφωση. Η τότε σπουδάστρια, Αικατερίνη Στρατάκου, έχει δηλώσει για αυτόν: «Το 1925 ήτανε Διευθυντής ένας Μιχαλόπουλος από τα Λαγκάδια, πάρα πολύ καλός. Αυστηρός, αλλά κράτησε το σχολείο πολύ καλά. Τις νύχτες, επί παραδείγματι, πήγαινε στα σπίτια να δει τί κάνουνε τα παιδιά, μην παίζουνε χαρτάκια… μην γυρίζουν». (Π. Γαβαλά, Γενικά Αρχεία του Κράτους: «Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης», σ. 452).

Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης στεγαζόταν σε ένα λειτουργικό κεντρικό κτίριο, το οποίο προοριζόταν για την «Επαγγελματική Σχολή Σπάρτης». Το κτίριο θεμελιώθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου του 1909 και βρισκόταν στο νότιο άκρο της πόλης, δεξιά του δρόμου Σπάρτης-Γυθείου. Είχε ανεγερθεί με δαπάνες του ζεύγους Ιωάννου και Αικατερίνης Γρηγορίου, με στόχο την επαγγελματική κατάρτιση των νέων, κάτι το οποίο τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Αντί αυτού, το μεγαλοπρεπές κτίριο στέγασε, κατά καιρούς, το μεγαλύτερο μέρος του μαθητικού πληθυσμού της μέσης εκπαίδευσης της Σπάρτης. Συγκεκριμένα, σε αυτό λειτούργησε το Μονοτάξιο Διδασκαλείο της Σπάρτης (1924-1929) το Γυμνάσιο Αρρένων, το Ελληνικό Σχολείο Θηλέων, η δημόσια Εμπορική Σχολή Σπάρτης, καθώς και το Οικονομικό Γυμνάσιο. Σήμερα, το παλιό κτίριο της «Επαγγελματικής Σχολής Σπάρτης» έχει κατεδαφιστεί και στη θέση του έχουν ανεγερθεί σχολικά κτίρια.

Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης συστεγαζόταν με το Γυμνάσιο Αρρένων και το Ελληνικό Σχολείο Θηλέων κατέχοντας τη μεσημβρινή πτέρυγα του κεντρικού κτιρίου και μία αίθουσα διδασκαλίας, η οποία χρησιμοποιείτο κι ως αίθουσα ιχνογραφίας, καθώς κι ως εργαστήριο χειροτεχνίας. Κατείχε, επίσης, επτά ακόμη δωμάτια, τα οποία χρησιμοποιούνταν ως γραφείο του συλλόγου, εργαστήριο ξυλοτεχνίας, μαγειρείο, οικοτροφείο-εστιατόριο των μαθητών κ.α. Στο βόρειο άκρο του περιβόλου του κτιρίου υπήρχε ένας χώρος 700 μέτρων για αθλοπαιδιές.

Κατά την διάρκεια της θητείας του ως Διευθυντής, ο Μιχάλης Μιχαλόπουλος δημιούργησε ένα χειροτεχνικό εργαστήριο, δίδαξε την εκτροφή μεταξοσκωλήκων, ίδρυσε ποδοσφαιρικό σύλλογο και σχολική βιβλιοθήκη, καθώς και ένα οικοτροφείο-χώρο σίτισης. Αξίζει να σημειωθεί πως  την ευθύνη λειτουργίας του συσσιτίου είχαν αναλάβει αποκλειστικά οι ίδιοι οι μαθητές, από την συγκέντρωση των χρημάτων, την προμήθεια των τροφίμων μέχρι και το σερβίρισμα. Επίσης, στα πλαίσια διοργάνωσης του σχολικού βίου πραγματοποιούνταν  εκπαιδευτικές εκδρομές, γιορτές, θεατρικές παραστάσεις, καλλιτεχνικές εκδηλώσεις κ.α. Μάλιστα, το 1926 το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης φιλοξένησε για τέσσερις ημέρες, 40 μαθητές της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο τότε σπουδαστής, Επ. Καφεντζής θυμάται χαρακτηριστικά: « Το Μονοτάξιο Διδασκαλείο Σπάρτης πρόσφερε με την παρουσία του πολλές υπηρεσίες στη Λακωνία και ιδιαίτερα στην κοινωνική και πνευματική ζωή της πόλης… Οι εορτές του Διδασκαλείου αποτελούσαν γεγονός για την πόλη. Το ίδιο και οι διαλέξεις και προπάντων οι εκθέσεις…».

Ολοκληρώνοντας, ενδεικτικά να αναφέρουμε πως κατά το σχολικό έτος 1926-1927, στο πλαίσιο του μαθήματος της χειροτεχνίας, κατασκευάστηκαν 2.500 χειροτεχνικά έργα και στο μάθημα της ιχνογραφίας 5.500 περίπου έργα μαθητών, εκ των οποίων τα 1400 είχαν παρουσιαστεί σε έκθεση.

Πηγές:

Λαμπρινή Σκούρα, ΣΤ’ Πανελλήνιο Συνέδριο, «Λακωνία-Γλώσσα- Ιστορία-Πολιτισμός», 2004.

www.spartaarchitecture.blogspot.com