Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης φιλοξενεί χιλιάδες ευρήματα από διάφορες περιοχές του νομού Λακωνίας, τα οποία καλύπτουν την χρονική περίοδο από τη Νεολιθική μέχρι την Ύστερη Ρωμαϊκή εποχή. Το Μουσείο αποτελείται από επτά αίθουσες, έκτασης περίπου 500 τ.μ. και την σπουδαιότερη θέση κατέχουν τα ευρήματα των μεγάλων ιερών της Σπάρτης.

Οι διάσπαρτες αρχαιότητες στην ευρύτερη περιοχή της Σπάρτης καταγράφηκαν κατά τον 19^ο αιώνα από ρομαντικούς ξένους περιηγητές και η πρώτη Αρχαιολογική Συλλογή ιδρύθηκε το 1833 από τον Γερμανό αρχαιολόγο Ludwig Ross. Η Συλλογή αυτή στεγάστηκε στην εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα και σύντομα  καταστράφηκε από φωτιά. Το 1872 δημιουργήθηκε εκ νέου και τα 288 αρχαία αντικείμενα αποτέλεσαν τον πυρήνα των ευρημάτων του Μουσείου. Το Αρχαιολογικό Μουσείο άρχισε να οικοδομείται το 1874 και ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1876. Κατά την δεκαετία του 1950 πραγματοποιήθηκαν σημαντικές εργασίες συντήρησης στο κτίριο.

Στην Αίθουσα Ι (προθάλαμος) εκτίθενται ενεπίγραφες στήλες των Ρωμαϊκών χρόνων, στις οποίες είχαν ενσωματωθεί σιδερένια δρεπάνια, αναθήματα των νικητών των αγωνισμάτων του ιερού της Όρθιας Αρτέμιδος. Στις στήλες αναγράφεται το όνομα του νικητή και τα αγωνίσματα στα οποία διακρίθηκε.

Στην Αίθουσα ΙΙ περιλαμβάνονται ευρήματα από το ιερό της Όρθιας Αρτέμιδος, όπως δείγματα των προσφορών των πιστών προς την θεά από ελεφαντόδοτο, πηλό και λίθο, καθώς και μολύβδινα ειδώλια που ήταν οι προσφορές των φτωχών, (με απεικονίσεις θεών, πολεμιστών, ζώων και φυτών). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν  οι αναθηματικές πήλινες μάσκες, (ίσως μίμηση των ξύλινων), που χρησιμοποιούνταν στις τελετές προς τιμήν της θεάς. Στην ίδια αίθουσα βρίσκονται και οι μεγάλοι ανάγλυφοι ταφικοί αμφορείς από ανασκαφές της Σπάρτης, καθώς και διάφορα ευρήματα από τα ιερά της Χαλκιοίκου Αθηνάς και του Αμυκλαίου Απόλλωνος.

Στην Αίθουσα ΙΙΙ εκτίθενται έργα γλυπτικής των Ρωμαϊκών, κυρίως, χρόνων, πορτραίτα και τμήματα μαρμάρινων σαρκοφάγων. Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται και η κεφαλή του αγάλματος της Τύχης της πόλης, (προσωποποίηση της ίδιας της Σπάρτης). Στην ίδια αίθουσα ο επισκέπτης μπορεί, επίσης, να δει τμήματα Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών ψηφιδωτών δαπέδων, καθώς και το πήλινο ομοίωμα πεντήρους από την περιοχή του Ακρωτηρίου του Μαλέα.

Στην Αίθουσα IV (μικρό πατάρι του Μουσείου) εκτίθενται ευρήματα των Προϊστορικών χρόνων από διάφορα μέρη της Λακωνίας, όπως είναι το Γεράκι, το Περιστέρι, η Αγγελώνα κ.α. Σημαντικά είναι και τα ευρήματα των Μυκηναϊκών τάφων της Πελλάνας.

Στην Αίθουσα V εκτίθενται κάποια από τα ψηφιδωτά δάπεδα που κοσμούσαν τις πολυτελείς οικίες και τα δημόσια κτίρια της Σπάρτης κατά την Ρωμαϊκή περίοδο. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν οι εικονιστικές παραστάσεις του Αχιλλέα στη Σκύρο, (αρχές 4^ου αιώνα μ.Χ.) και του αποκεφαλισμού της Μέδουσας, (3^ος αιώνας μ.Χ.)

Στην Αίθουσα VI σημαντικά είναι τα αρχιτεκτονικά μέλη του ναού του Απόλλωνος στις Αμυκλές, έργο του Βαθυκλή από την Μικρά Ασία. Ο ναός αυτός συνδύαζε με εξαίσιο τρόπο τα Ιωνικά και Δωρικά στοιχεία. Στο κέντρο της αίθουσας βρίσκεται η πυραμιδοειδής στήλη όπου απεικονίζονται ζεύγη μορφών, (Ορέστης-Κλυταιμνήστρα, Μενέλαος-Ελένη).

Στην Αίθουσα VII εκτίθενται δείγματα της Λακωνικής, κυρίως, γλυπτικής. Στο κέντρο βρίσκεται η μορφή του Σπαρτιάτη πολεμιστή, του επονομαζόμενου Λεωνίδα, καθώς, επίσης, και το άγαλμα της Ειλείθυιας, θεάς του τοκετού και η γιγαντιαία κεφαλή της Ήρας ή Ελένης.