Ιερό της Αθηνάς Χαλκιοίκου
Είναι το μακροβιότερο και πιο σημαντικό ιερό στην περιοχή της ακρόπολης και της αγοράς της αρχαίας Σπάρτης. Ο ναός, έργο του αρχιτέκτονα Βαθυκλή από τη Μαγνησία, είχε εσωτερική διακόσμηση με χάλκινα φύλλα που έφεραν μυθολογικές παραστάσεις. Σε αυτήν, άλλοστε, χρωστάει και το όνομά του το ιερό. Από την επιγραφή του Δαμόνος, (πριν από το 430 π.Χ.), και την αναφορά αρχαίων συγγραφέων, φαίνεται ότι λεγόταν ναός της Αθηνάς «Πολιούχου». Τόσο η χάλκινη διακόσμηση, όσο και το χάλκινο λατρευτικό άγαλμα της θεάς ήταν έργα του Σπαρτιάτη καλλιτέχνη Γιτιάδα, ο οποίος ανακαίνισε το ιερό πιθανότατα κατά τα τέλη του 6ου αιώνα π.Χ.
Η λατρεία στο ιερό ήταν στενά συνδεδεμένη και με τη δημόσια και στρατιωτική ζωή της πόλης. Το τέμενος της θεάς ήταν ο τόπος συγκέντρωσης των στρατεύσιμων ανδρών και ο τελικός προορισμός της πομπής των νεαρών ενόπλων Σπαρτιατών. Χαρακτηριστικά είναι κάποια αναθήματα που βρέθηκαν στον χώρο και σήμερα φυλλάσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης, όπως τμήμα αναθηματικής ασπίδας, αγγείο με την μορφή μικροσκοπικού κράνους, ειδώλιο οπλίτη κ.α. Στην περιοχή του ιερού βρέθηκε, επίσης, και ένα μοναδικό έργο της λακωνικής γλυπτικής, ο μαρμάρινος κορμός οπλίτη. Σήμερα, εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σπάρτης και είναι γνωστός ως «Λεωνίδας», (480-470 π.Χ.). Το γλυπτό είναι ελλιπές, καθώς σώζεται ο κορμός, χωρίς τα χέρια, και η κεφαλή της μορφής.
Κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, η λατρεία της Αθηνάς Χαλκιοίκου επισκιάστηκε από την δημοφιλέστερη λατρεία στο ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος. Το ιερό εγκαταλείφθηκε μαζί με τα άλλα οικοδομήματα της ακρόπολης κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ. και στην θέση του κτίστηκαν οικίες.