Λυκούργος – Νομοθέτης

Ο Λυκούργος θεωρείται ο νομοθέτης της αρχαίας Σπάρτης που καθιέρωσε τον στρατιωτικό προσανατολισμό της Σπαρτιατικής κοινωνίας, σύμφωνα με τον χρησμό του Απόλλωνα από το Μαντείο των Δελφών. Όλες οι μεταρρυθμίσεις του απευθύνονταν στις τρεις αρετές των Σπαρτιατών: ισότητα (μεταξύ των πολιτών), στρατιωτική ικανότητα και λιτότητα. Είναι αβέβαιο το πότε ακριβώς έζησε και έδρασε ο Λυκούργος. Οι χρονολογίες που αναφέρονται είναι από το 1000 π.Χ. έως το 600 π.Χ., ενώ το πιθανότερο είναι ότι έζησε κατά τον 8^ο π.Χ. αιώνα. Σύμφωνα με την επικρατέστερη παράδοση υπήρξε κηδεμόνας του ανιψιού του βασιλιά της Σπάρτης, Χαρίλαου. Ταξίδεψε σε πολλά μέρη, μελετώντας την οργάνωση του κράτους, στην Κρήτη, την Αίγυπτο, την Ιωνία, την Λιβύη, την Ιβηρική Χερσόνησο και την Ινδία. Επιστρέφοντας στη Σπάρτη φρόντισε να μεταρρυθμίσει το Σπαρτιατικό πολίτευμα.

Ο Λυκούργος αναφέρεται από τους αρχαίους ιστορικούς και φιλοσόφους Ηρόδοτο, Ξενοφώντα, Πλάτωνα, Πολύβιο και Επίκτητο. Η πιο πλήρης βιογραφία που έχουμε για τον νομοθέτη είναι αυτή που συνέγραψε ο Πλούταρχος στις αρχές του 2^ου μ.Χ. αιώνα και σώζεται αυτούσια μέχρι σήμερα. Τη ζωή και το νομοθετικό έργο καλύπτει η ομίχλη των μύθων και των θρύλων, ενώ μερικοί ιστορικοί των νεότερων χρόνων υποστήριξαν ότι αυτός δεν ήταν ιστορικό πρόσωπο, αλλά συμβολική μορφή. Θεωρείται ο νομοθέτης της αρχαίας Σπάρτης, παρότι δεν είναι γνωστό αν αυτή η νομοθεσία είναι έργο ενός ή πολλών προσώπων και μίας ή πολλών περιόδων.

Στον Λυκούργο αποδίδεται η περίφημη Μεγάλη Ρήτρα, η οποία αναφέρεται στα κύρια στοιχεία του Σπαρτιατικού πολιτεύματος. Δικό του έργο θεωρείται η διαίρεση της χώρας σε αναπαλλοτρίωτους ίσους κλήρους, η εισαγωγή βαριών και σιδερένιων νομισμάτων αντί των χρυσών και ασημένιων (για την αποθάρρυνση συσσώρευσης πλούτου) η πειθαρχία των πολιτών, η ανάθεση της ανατροφής των παιδιών στην πολιτεία, η υποχρέωση της υποταγής των νεότερων στους γεροντότερους, καθώς και η θέσπιση της γερουσίας με την συμμετοχή των δύο βασιλιάδων. Όσο κρατήθηκε «ζωντανή» η Μεγάλη Ρήτρα του Λυκούργου και οι παραδόσεις της Σπάρτης, κανένας ξένος κατακτητής δεν κατάφερε να πατήσει το πόδι του στην Σπάρτη. Όλοι οι νόμοι που θέσπισε ήταν μία δημοκρατική αρχή όπου όλες οι εξουσίες πήγαζαν από το σώμα των πολιτών (Γερουσία, Απέλλα) και όλα τα αγαθά κατέληγαν υπέρ αυτού.

Σύμφωνα πάντα με την παράδοση,  όταν ο Λυκούργος ολόκλήρωσε το έργο του αποσύρθηκε στην Κίρρα Φωκίδας ή στην Κρήτη, όπου αφέθηκε να πεθάνει από ασιτία. Εν τω μεταξύ, είχε υποχρεώσει του συμπολίτες του να ορκιστούν ότι θα τηρούσαν τους νόμους του ως την επιστροφή του. Ο μύθος λέει ότι έφυγε από τη Σπάρτη για πάντα, ώστε να μην αλλάξουν την νομοθεσία του οι συμπολίτες του.